پس از مرور اجمالیِ ” مبانی” روش صالحین به لطف خدا از قسم قبل به بررسی اجمالی ” اصول ”  یازده گانه این روش می‌پردازیم. در این نوبت اصل دوم از اصول یازگانه روش صالحین با موضوع آرمان‌خواهی و دغدغه‌مندی مورد بحث است.

۲) آرمان‌خواهی و دغدغه‌مندی

يكي از ويژگی‌های دوره نوجوانی و جوانی روحيه ” آرمان­‌خواهی” و ” دغدغه‌مندی” است. آرمان نسخه ارتقاء يافته آرزوها و روياهای كودكی است، و دغدغه درگيری‌های ذهنی و نگرانی‌های معطوف به آينده و اغلب مرتبط با آرمان‌هاست. در ادامه اين دو كليد واژه را به تفكيك و به اختصار تبيين خواهيم كرد.

الف) آرمان‌خواهی

رويا­های رنگی و فردی دوران كودكی در دوره نوجوانی تبديل به آرمان­‌هایی خواهد شد كه عموماً از جنس اعتقادی، اجتماعی و معمولاً خيرخواهانه و اصلاح طلبانه است.

رويای رسيدن به نقطه اوج و زير پا گذاشتن قله‌ها از دغدغه‌های رايج دوره نوجواني و جوانی است. هر نوجوان تحت تاثير علايق فردی خود و محيطی كه در آن رشد و نمو داشته است به سمت و سويی كشيده می‌شود. براي يك نفر قهرمانی جهانی شدن در يك رشته ورزشی آرمان می‌شود، براي يك نفر پشت سر گذاشتن مرزهای علم در فلان رشته آرزو می‌شود، يك نفر می‌خواهد مصلح سياسی شود و شيوه اداره جهان را متحول كند، يكی  هم آرمانش ريشه كن كردن فقر و محروميت می‌شود، خلاصه هر كس به اقتضای فضایی كه در آن تنفس می‌كند و آدم_­های موثری كه در مسير او قرار می‌گيرند برای خود مسير و آرمانی بر می‌گزيند.

برخي اين ميل طبيعی دوران نوجوانی را زير سوال برده معتقدند آرمان­‌خواهی باعث فاصله گرفتن افراد از واقعيت­‌ها می‌­شود. در پاسخ به اين نگاه مقام معظم رهبری می‌گويند: ” عده‌ای تبليغ می‌كنند كه آرمان­خواهی مخالف واقع­گرایی است، نه آقا، آرمان­خواهی مخالف محافظه­‌كاری است نه مخالف واقع­گرايی. محافظه‌­كاری يعنی شما تسليم هر واقعيتی، هر چند تلخ، هرچند بد، شويد و هيچ حركتی از خودتان نشان ندهيد. معناي آرمان­گرايی اين است كه شما نگاه كنيد به واقعيت­‌ها و آن­ها را درست بشناسيد، از واقعيت­‌های مثبت استفاده كنيد، با واقعيت­‌های سلبی و منفی مبارزه كنيد”(خامنه‌ای، سيد علی، ۱۳۹۴).

ايشان در موقعيتی ديگر و در ديدار با جوانان به زبانی گوياتر به تبيين اين معنا می‌پردازند: “ما آرمان­گرايی را صد در صد تاييد می‌كنيم. ديدن واقعيت­‌ها را هم صد در صد تاييد می‌­كنيم. آرمان­گرايی بدون ملاحظه واقعيت­‌ها به خيال پردازی و توهم خواهد انجاميد. وقتی شما دنبال يك مقصودی، يك آرمانی حركت می‌كنيد، واقعيت­‌های اطراف خودتان را بايد بسنجيد و بر طبق آن واقعيت­‌ها برنامه‌ريزی كنيد. اگر بخواهيم مثال بزنيم بايد بگوييم آرمان­‌ها مثل قله‌­اند، كسانی كه اهل گردش در كوهستان و رفتن به سمت قله­‌ها هستند، قله را درست تصور می‌كنند، رسيدن به قله يك آرمان است، انسان دوست دارد به قله برسد، منتها واقعيتی وجود دارد كه اگر چنانچه بي احتياطی كرديد، دامنه را گرفتيد و رفتيد بالا، قطعا به نقاطی خواهيد رسيد كه نه راه پيش داريد نه راه عقب آمدن. وقتی انسان بدون آشنايی با راه حركت می‌كند با مشكل مواجه می‌شود (خامنه‌ای، سيد علی، ۱۳۹۲).

ب) دغدغه‌مندی

در مقدمه گفتيم كه، دغدغه درگيری‌های ذهنی و نگرانی‌های معطوف به آينده و اغلب مرتبط با آرمان­‌هاست. دغدغه يكی از ويژگی‌های خاص انسانی است. ساير موجودات زنده چون از يك هدايت تكوينی برخور دارند آينده قابل تصوری ندارند كه نسبت به تحقق يا عدم تحقق آن نگران شوند، همه چيز بر اساس غريزه در زمان خودش اتفاق می‌­افتد. اين تنها انسان است كه بواسطه موهبت خدادادی  “اراده” و “اختيار”  انتخاب مقصد و مسير بر عهده خودش گذاشته شده است.

اصل دغدغه و دغدغه‌مندی نه چيز بدی است نه هيچ انسانی را از آن گريزی است. آنچه ارزش و تاثير يك  دغدغه را مشخص می‌كند دو چيز است، اول اينكه ما يتعلق اين دغدغه چيست؟ يعني چه چيزی ذهن و عاطفه فرد را درگير خود كرده­‌است؟ و دوم اينكه نوع مواجهه فرد با اين دغدغه چگونه است؟

ساويكاس و يورفلی(۲۰۱۲) معتقدند، دغدغه درباره آينده به افراد كمك می‌كند تا جلوتر را ببينند و برای آنچه در آينده ممكن است پيش آيد آماده شوند. لنت و براوون(۲۰۰۵) نيز در باره دغدغه بر اين باورند كه دغدغه احساسی واقعی از آينده می‌­سازد و به فرد كمك می‌كند تا با در نظر گرفتن گذشته خود، به وضع فعلی توجه و مسير آينده‌اش را پيش بينی كند.

هم والدين و هم متوليان رسمی تعليم وتربيت به خوبی می‌دانند كه در اغلب بخش­‌های اجتماعی يكي از مشكلات نسل امروز ما “بی‌آرمانی” و  “بی‌دردی”  است. نسل امروز نسل راحت طلبی است كه به راحتی و لذت در آن و لحظه عادت كرده است. خيلی تحمل انتظار و تلاش برای ساختن آينده را ندارد. تاب آوری و صبوری از واژه‌هايی است كه نسل امروز ادراك و احساس خوبی نسبت به آن ندارد. اين پديده از يك سو يكی از ده‌ها ميوه تلخ مدرنيته و فلسفه اصالت لذت است و از سويی محصول سبك‌های غلط فرزند پروری در ميان ماست. كاهش تعداد فرزندان و گسيل همه امكانات و عواطف به سمت اين قليل فرزندان نتيجه‌ای جز “ناز پرورده” كردن آن‌ها نداشته است.

در روش صالحين تاكيد بر اين است كه دانش‌آموزان ضمن زندگی در زمان حال نيم نگاهی به گذشته با هدف تجربه اندوزی و نگاهی نافذ و بلند نيز به آينده جهت آرمان گزينی داشته باشند.

منابع:

• خامنه‌ای، سيد علی(۱۳۹۲). ديدار با دانشجويان
• خامنه‌ای، سيد علی(۱۳۹۴). ديدار با دانشجويان

-Lent, R. W. & Brown, S. D. (2005), career development and counseling: putting theory and research to work, Hoboken, New Jersey: John Wiley & Sons

-Savickas, M. L., Porfeli, E. J. (2012). career adapt-ability scale: construction, reliability and measurement equivalence across 13 countries. Journal of vocational behavior. 80, 661-673.