گزارشی از کتاب «مدرسه مطلوب»

حجت الاسلام والمسلمین رضا فرهادیان:

آقای فرهادیان در سال ۱۳۲۷ در شهر همدان چشم به جهان گشود.ایشان تحصیلات خود را در زادگاهش آغاز نمود و دوران تحصیل دبیرستان را ادامه داد سپس در دانشگاه علم و صنعت قبول شد و در دانشسرای عالی تهران تحصیل کرد و هم زمان دروس مقدماتی حوزوی را در شهر همدان نزد اساتیدی چون آیت الله شیخ محمد بهاری و آیت الله حاج سیدرضا فاضلیان فرا گرفت. سپس راهی قم شد و دروس سطح را نزد اساتید برجسته ای در مدرسه کرمانیها در شهر قم تلمذ کرد.

آقای فرهادیان دروس عالی خارج فقه و اصول و منطق و فلسفه را در محضر حضرات آیات عظام؛ انصاری، فاضل لنکرانی، وحید خراسانی و جوادی آملی فرا گرفت. دوره تخصصی فلسفه اسلامی از منطق منظومه تا فلسفه و عرفان اسلامی را در همین سال ها گذرانده است.

چرا این کتاب؟

این کتاب به همت انتشارات طلیعه سبز (چاپ اول در سال ۱۳۸۹) به چاپ رسیده است.

اگر شما بخواهید که به یک تربیت منظم و دست یابی به ارزش های والای انسانی و راهبری و راهنمایی با رویکرد دینی در نظام تحول بنیادین آموزش و پرورش اسلامی برسید شاد تنها راه از طریق مدرسه مطلوب، امکان پذیر باشد.اما خوب چنین مدرسه ای چگونه شکل می گیرد؟! مبانی آن چیست؟ ویژگی ها و شاخصه های آن چیست؟ اهداف، برنامه ها و راهبردهای آن، کدام سمت و سو را دارد؟

در این کتاب سعی به جواب دادن این پرسش‌ها شده است.

تورق سریع:

کتاب فوق شامل شش فصل است .

من در گزارش این کتاب سعی خود را کرده‌ام که چکیده مطالب هرفصل را به صورت اختصار ارائه دهم.

فصل اول:مبانی اساسی در مدرسه مطلوب

در این قسمت نویسنده با توجه به این مطلب که یک مدرسه مطلوب بر مبانی و اصولی استوار است تا همه‌ی برنامه‌ریزی‌ها و تلاش‌ها برای تحکیم و ارزش‌گذاری آن‌ها صورت می‌گیرد.

در این فصل به شرح این مبانی و اصول‌ها و پاسخ به برخی از سوالات  می‌پردازد که این اصول و سوالات به شرح زیر می‌باشند:

۱.اساس عزت نفس

۲.راهکار‌های مفید برای افزایش عزت نفس

۳.عوامل کاهنده‌ی عزت نفس

۴.مدیریت کلاس

۵.نقش دانش‌آموزان در گروه الگوی مطلوب

۶.نقش معلم در الگوی مطلوب

۷.ارزیابی مدیریت کلاس

۸.نظام آموزشی مطلوب

۹.شاخصه یک کلاس خوب

۱۰.شرایط مطلوب کلاس

۱۱.ویژگی های مدیریت اثربخش

۱۲.شاخصه های معلم مطلوب

۱۳.شاخصه‌های معلم نامطلوب

۱۴.شاخصه‌های برنامه‌مطلوب

۱۵.پیشگیری از اختلال در کلاس

۱۶.راهبردهایی برای فعال و پویا کردن کلاس

۱۷.شیوه های سازماندهی کلاس

۱۸.شیوه برخورد معلمان با دانش آموزان مشکل دار

۱۹.برقراری اصول قوانین و مقررات مربوط به مدرسه آشنایی با مسئولیت ها و شرایط

۲۰.تاثیر گروه در آموزش و فعالیتهای گروهی

۲۱.پرهیز از خشونت و تسلیم شدن

۲۲.فضای معنوی مدرسه ارزشیابی تحصیلی

۲۳.نقش اولیا در مدرسه مطلوب

فصل دوم:شاخصه های مدرسه مطلوب

فصل دوم این کتاب به دو قسمت تقسیم شده است که ابتدا به  شاخصه‌های مدرسه‌ی مطلوب می‌پردازد و  سپس به شرح آثار مطلوب در باره‌ی مدرسه می‌پردازد.

قطعا یکی از راه‌های شناخت مدرسه‌ی مطلوب شناخت شاخصه‌ها و بررسی آن‌ها است که در این فصل کتاب،۳۷ مورد از این شاخصه‌ها را نام می‌آورد که من در اینجا به شرح تنها ۵مورد از آنها اکتفا می‌کنم.

۱.ایجاد فرصت و زمینه‌ی مطلوب برای طرح ایده‌های نو هم از سمت معلمان و هم از سمت دانش‌‌آموزان

۲.وجود داشتن روحیه‌ی ‌قرآنی در فضا‌ی مدرسه

۳.در برخورد‌ها و تعاملات احترام و ارزش گذاریبه شخصیت افراد کاملا مشهود باشد.

۴.مدیر،مربی و معلم در این مدرسه در مشاهدات خودشان همواره شکارچی لحظات خوب و ارزشمند رفتاری و گفتاری خوب و معنوی دانش‌آموزان هستند و با ارزش‌گذاری و تشویق اینگونه رفتارها سعی در رشد و گسترش و توسعه فضای روحی و معنوی دارند.

۵.مدرسه محل ظهور و بروز و استخراج استعدادها و شکوفایی و توانایی های مختلف دانش آموزان است.

فصل سوم:ویژگی های مدیر مطلوب

از بحث‌های مهم در همه‌ی عرصه‌های علمی،فنی،آموزشی و ساحت‌های فردی و اجتماعی مدیریت است.

چرا که مدیریت همه توان‌ها و استعدادها را به جریان می‌اندازد و بهره‌وری صحیح را امکان پذیر می‌کند .شما اگر به طول تاریخ نگاهی بیندازید می‌بینید که در راس همه مجموعه ها از روزگاران کهن تا به امروز مدیری که هم معلمی کرده و مربی است می گمارد و این وظیفه خطیر را به دوش او می‌گذارند در محیط آموزش و مدرسه این مقوله نیز پر اهمیت است.

اما این کار باید مطابق با اشاره به شاخصه‌های صورت گرفت تا عزل و نصب‌ها سلیقه‌ای و رابطه‌ی نباشد.

در این فصل نویسنده ۴۲مورد از معیارهای مدیریت مطلوب را ذکر می‌کند.

در این قسمت هم من تنها به شرح ۵مورد از این ویژگی‌ها اکتفا می‌کنم.

۱.مومن،متقی،خودنگهدار در حوزه صداقت،امانت،وفای به عهد،حلم و بردباری سرآمد باشد و همواره با ارتباط روزانه با مبدا آفرینش خود را تحت پوشش ولایت الهیه قرار بدهد.

۲.رتبه بندی کارها بر اساس اهمیت و اولویت بندی آن‌ها و فرعی،اصلی نمودن آن‌ها به لحاظ ارزش و اهمیت،با نگاهی سیستمی و جامعه به مسائل و برنامه‌ها و اهداف است.

۳.امکانات را ایجاد می‌کند،امکان آفرین است،نه امکان خواه.

۴.همواره جنبه‌های مثبت و نقاط قوت را می‌بیند و نقاط ضعف را می‌بیند و نقاط منفی را تحلیل می‌کند.

۵.هدایتگر،تسهیل کننده و مشوق یادگیری و یاددهی دانش آموز،معلم،مربی،همکاران و حتی والدین است.

فصل چهارم:ویژگی‌های معلم مطلوب

در این فصل همان طور که از نامش پیدا است به توضیح ویژگی‌های معلم مطلوب می‌پردازد با این تفاوت که در این فصل بیشتر از باقی فصل‌ها به احادیث رجوع می‌کند.

در اینجا نویسنده با تاکید به این نکته که در اسلام معلم چه جایگاه رفیعی دارد به شرح معیار‌های معلم مطلوب می‌پردازد.

فصل پنجم:اهداف و برنامه ها و راهبردهای مدرسه مطلوب

شما در این فصل کتاب به عکس فصل‌های قبلی بیشتر راهکار‌های عملی مشاهده می‌نمایید.

در این فصل نویسنده به شرح  اهداف پرورشی در دوره‌ی ابتدایی می‌پردازد.

در ابتدا آقای فرهادیان هدف‌های پرورشی و سپس هدف های رفتاری در مقاطع ابتدایی در مدرسه و خانه را توضیح می‌دهند.

ازجمله مواردی که ایشان به عنوان اهداف پرورشی در ابتدایی می‌دانند خود نظم‌دهی و خود کنترلی است که ایشان به صورت راهکار عملی به چگونگی اجرایی شدن این هدف در دانش‌آموز می‌پردازد.

فصل ششم:نظرات همکاران مدرسه

در این فصل همان‌طور که از نامش پیدا است نظرات معلمان و مدیران را در‌باره‌ی مدرسه‌ی مطلوب آورده است.